Bas Meelker is een toonaangevend landschapsfotograaf, schrijver, geëngageerd spreker en geeft workshops. Bas werkt als landschapsfotograaf voor verschillende gerenommeerde nationale en internationale klanten. In zijn stijl van fotograferen weerklinkt zijn passie voor de natuur en de landschappen om ons heen. Zijn werk wordt internationaal geroemd om zijn dramatische impact, met een combinatie van intense kleuren en composities .
We kennen ze allemaal, velen van ons willen ze zelf ook maken. Wonderbaarlijk mooie landschapsfoto’s. Foto’s waarbij alles samenkomt. Het landschap, het licht, de perfecte compositie en techniek en vol emotie. Wauw-foto’s. Kortom, landschapsfoto’s van een hoog niveau. Ze zijn niet voor iedereen weggelegd. Of wel? Kan iedereen ze maken? Ik denk het wel. Mits je als landschapsfotograaf over de juiste ‘bagage’ beschikt en dan bedoel ik niet alleen de juiste apparatuur. Maar wat onderscheidt een leuke landschapsfoto nu van een ECHT goede landschapsfoto. Wat zorgt ervoor dat jij met je landschapsfoto’s boven het maaiveld uitkomt? De echt goede landschapsfoto’s zijn vaak een samenspel van verschillende onderdelen. Onderdelen die allemaal een cruciale rol spelen in het tot stand komen van een echt bijzondere landschapsfoto. Mis een onderdeel en het gaat ten koste van het eindresultaat. Laten we ze eens bij langs gaan.
Voorbereiding
Net als bij iedere andere vorm van fotografie is ook bij landschapsfotografie een goede voorbereiding cruciaal. Een landschapsfotograaf zal nooit lukraak op pad gaan in de hoop iets moois tegen te komen. Doen we dat wel dan zijn we overgeleverd aan geluk. En geluk is leuk om bij je te hebben, maar je wilt er niet van afhankelijk zijn. Een goede landschapsfotograaf onderscheidt zich niet alleen door bijzondere foto’s, maar ook door een continu hoog niveau. Af en toe een ‘lucky shot’ maken hoort daar niet tussen. Je bent niet toevallig op het juiste moment op de juiste plek. Je bent daar omdat je je goed voorbereid hebt. Een bekende engelse landschapsfotograaf zei het ooit zo: “Failing to prepare is preparing to fail”. Een slechte voorbereiding loopt vaak uit op op het verkeerde moment op de verkeerde plek zijn. Voor een landschapsfotograaf is voorbereiding 80% van het werk.
Een kalme en windstille zonsondergang boven het Leekstermeer
Foto’s in je hoofd
Voorbereiding begint altijd met een idee. Een foto die we in ons hoofd hebben Wat voor een landschapsfoto wil je maken? Hoe ziet die er letterlijk uit? Beschrijf hem voor jezelf. Deze foto is je startpunt. Dit is een van de belangrijkste fundamenten voor het maken van een echt goede landschapsfoto. Jouw eigen ideeën, je verbeeldingskracht en jouw visie bepalen wat je verder gaat doen. Op basis daarvan bepaal je welke locatie daarvoor het beste in aanmerking komt. Dit proces kan overigens ook omgekeerd gaan. Je kunt ook door het zien van een locatie op het idee voor een foto worden gebracht.
Hoe dan ook, je locatiekeuze is stap twee. Een goede locatie zoeken begint vaak achter de computer. Programma’s als Google Earth en Maps zijn een uitstekende bron van informatie die jou kunnen helpen bij het vinden van een goede locatie. Ook foto’s van andere fotografen, boeken, tv programma’s over de natuur en tips die je krijgt van familie, vrienden of kennissen zijn waardevolle bronnen. Nadat je je locatie ‘theoretisch’ gekozen hebt, ga je over naar de praktijk. Je gaat de locatie ‘scouten’. Op een regenachtige dag, terug rijdend van je werk of tijdens een wandeling met familie of vrienden. Zorg ervoor dat je je locatie van tevoren gezien hebt. Kun je daar inderdaad de foto maken die jij in gedachten hebt? Klopt alles en zijn er geen storende elementen aanwezig.
Zonsondergang boven het IJsselmeer bij Stavoren
Landschapsfotograaf = Weerman/vrouw zijn
Is het antwoord ja, dan is de volgende vraag wanneer? Welke omstandigheden heb je nodig voor het maken van jouw foto op die locatie en wanneer moet je er dus zijn? Ik bekijk regelmatig locaties in de zomer waarvan ik weet dat ik er pas in de winter met sneeuw een foto van zal maken. En dan komen we automatisch de volgende ‘vaardigheid’ die je als landschapsfotograaf moet hebben. Je moet een beetje weerman/-vrouw zijn. Het goed volgen van de weersvoorspellingen en het goed in kunnen schatten van lokaal weer is de sleutel tot succes voor veel landschapsfoto’s. Ook hierbij kunnen we het onszelf tegenwoordig een stuk gemakkelijker maken. Per uur de weersvoorspellingen kunnen volgen en allerlei apps voor op je smartphone over het weer, regen, wind en bewolking zijn fantastische hulpmiddelen.
Toch is simpelweg vaak omhoog kijken, zelf proberen in te schatten wat er met het licht gaat gebeuren en daar ervaring mee opdoen nog altijd belangrijk. Hoe beter je dat kunt, hoe groter de kans dat je op het goede moment op de goede plek bent. Verdiep je hierin. Je hoeft echt geen meteoroloog te zijn, maar een simpele basiskennis over hoge- en lagedruk gebieden en wat die als gevolg hebben op temperatuur, bewolking en windrichting in je eigen omgeving is iets wat iedere serieuze landschapsfotograaf zou moeten weten. Het weer bepaalt immers of je de foto daadwerkelijk kunt maken.
Zorg er daarnaast altijd voor dat je ongeveer een uur voordat het licht mooi wordt op je plek bent. Dat geeft je niet alleen voldoende tijd om testopnames te maken en wellicht je composities nog aan te passen, het zorgt ook voor rust. Het maakt dat je op je gemak kunt wachten op het licht en je kunt focussen op je creativiteit. Ook dat is een deel van je voorbereiding.
Een mooi einde van de dag aan het IJsselmeer bij Workum
Maak gebruik van alle hulpmiddelen
APPS EN WEBSITES
Tegenwoordig zijn er ontzettend veel hulpmiddelen die we kunnen gebruiken om het weer in de gaten te houden en ons te helpen te voorspellen wat er gaat gebeuren. Hier zijn er een paar:
Winters landschap met kruiend ijs op het IJsselmeer bij Stavoren in Friesland tijdens de zonsondergang met een avondrode zon
Kaartenbak
Het hoofd van een goede landschapsfotograaf is een kaartenbak vol met interessante locaties. Plekken waarvan jij weet dat ze geschikt zijn voor het maken van een goede landschapsfoto. Vervolgens bekijk je de weersvoorspellingen en pak je een locatie uit je kaartenbak. Een locatie waarvan jij weet dat ze onder die omstandigheden de foto kunnen opleveren die jij in je hoofd hebt. Het enige wat je dan nog hoeft de doen is er zijn. Een goede voorbereiding kost ook tijd. Het erop uit gaan om een locatie te bekijken zonder er ook maar één foto te maken lijkt misschien raar, maar is voor een serieuze landschapsfotograaf de gewoonste zaak van de wereld. Wetend dat die foto daar voor jou klaar ligt en dat er er alleen op het juiste moment moet zijn, is voor veel landschapsfotografen één van de mooie aspecten van de landschapsfotografie.
Over materiaal voor de landschapsfotograaf
Natuurlijk is het altijd de fotograaf die de foto maakt en niet je apparatuur. En ja, een goede fotograaf kan met slecht materiaal altijd nog een goede foto maken, terwijl een slechte fotograaf met het beste materiaal ter wereld geen topfoto’s zal maken. Maar we weten ook dat goed materiaal in de handen van een goede fotograaf een betere foto op zal leveren. En dus wil je het beste materiaal. Punt. Niet alleen omdat je weet dat je met goed materiaal onder zoveel mogelijk omstandigheden tot een zo optimaal mogelijk resultaat kunt komen.
Maar ook omdat je op je materiaal moet kunnen vertrouwen. Niet in de vorm van of het kapot gaat of iets dergelijks, maar het moet je het zelfvertrouwen geven dat als een foto teleurstelt, het niet aan het materiaal kan liggen. Dus je wilt die full-frame camera en dat dure glas. Kan dat het verschil maken? Ja. De honderden workshops die ik inmiddels gegeven heb, hebben mij geleerd dat materiaal wel degelijk de beperkende factor kan zijn. Dat dezelfde fotograaf met beter materiaal tot veel betere resultaten kan komen.Een goede landschapsfotograaf kan met minder materiaal nog steeds een goede foto maken, maar kan met het beste materiaal een veel betere foto maken. En dus wil je het beste (lees duurste) materiaal hebben.
Een prachtige zomeravond aan het IJsselmeer bij Hindeloopen
Cruciale accessoires
Naast camera’s en lenzen zijn er nog een aantal onderdelen die onder de standaard uitrusting vallen voor de landschapsfotograaf:
Statief
Draadontspanner
Set met grijs verloop-, grijs-, en polarisatiefilters
Alle drie hierboven genoemde onderdelen zijn voor een landschapsfotograaf even belangrijk als de camera of lens. Mis één van de drie en je kunt bepaalde foto’s niet meer maken. Geen landschapsfotograaf gaat van huis zonder. Zonder het juiste statief kun je foto’s in situaties met weinig licht (lees de mooiste situaties) niet meer maken. Geen draadontspanner? Dan kun je moeilijk belichtingstijden van meer dan 30 seconden maken. Zonder filterset kun je contrastrijke situaties niet goed meer belichten, extra lange sluitertijden creëren of ter plekke vollere kleuren toepassen.
Een goed statief
Een ambitieuze landschapsfotograaf maakt gebruik van een stevig en robuust statief. Voor hem/haar is gewicht geen issue. Door een goede voorbereiding weten we immers waar we heen gaan en hoe we het beste op die plek kunnen komen. Door ervaring weten we ook dat we daardoor nooit echt ver hoeven te lopen met een zwaar statief. En mocht dat toch een keer voor komen, dan weten we dat we uiteindelijk beloond gaan worden met ‘optisch’ betere foto’s en dus nemen we het voor lief. Want we weten ook dat lange sluitertijden maken bij een windkracht vijf in het open veld een verloren zaak is op een licht, wiebelig statief.
Een zonsondergang boven het IJsselmeer bij Workum in Friesland
Een simpele draadontspanner
Dat iets simpels en klein als een draadontspanner zo belangrijk kan zijn voor een landschapsfotograaf. Ik heb altijd een reserve exemplaar bij me. Stabiliteit zorgt voor scherpte bij een landschapsfoto. Een draadontspanner of afstandsbediening zorgt ervoor dat we bij het belichten onze camera niet aan hoeven te raken en dus ook geen onbedoelde trillingen veroorzaken. Bovendien hebben we hem simpelweg nodig om in de bulb stand lange belichtingen te maken. 5 minuten lang met je vinger de sluiter open houden is niet echt comfortabel.
Een goede filterset voor de landschapsfotograaf
Het gaat in dit artikel wat ver om uitgebreid in te gaan op het hoe en waarom van de verschillende filters. Realiseer je dat filters en vooral grijsverloopfilters tot de standaard uitrusting van iedere landschapsfotograaf behoren. Zonder kunnen we veel landschapsfoto’s simpelweg niet maken. Verdiep je in de werking ervan. Zorg dat je een expert wordt in het gebruik ervan want het gaat je aanzienlijk mooiere foto’s opleveren. Realiseer je ook dat grijs verloop filters voor een landschapsfotograaf veel verder gaan dan het uitbalanceren van de belichting. Ze zorgen ook voor langere sluitertijden dat weer effecten heeft op de dynamiek en de kleuren in je foto. Geen software kan dat nabootsen. Het leren gebruiken van de verschillende filters is niet moeilijk. Sterker nog, het is eigenlijk best gemakkelijk. Gebruik ze en beheers ze.
Maartse wolkenluchten boven het IJsselmeer bij Workum
Techniek
Techniek moet je beheersen. In een prachtig landschap staan met prachtig licht, niet wetende welk diafragma je moet gebruiken of hoe je moet scherpstellen is voor een ambitieuze landschapsfotograaf een gepasseerd station. Je materiaal en je techniek moeten een verlengstuk van jezelf zijn. Je camera ken je als je eigen broekzak en niemand hoeft jou nog iets te vertellen over diafragma’s, sluitertijden, iso’s en licht meetingen. Maar kijk uit, het betekent niet dat je uitgeleerd bent. Iedere fotograaf moet zich blijven ontwikkelen. Zorg dat je op de hoogte blijft van de nieuwste technieken, experimenteer en ga nooit op de automatische piloot aan het werk.
Blik op Esonstad in het Nationaal Park Lauwersmeer
Compositie en zien
Voor mij zijn deze twee onderdelen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Er zijn veel landschapsfotografen die van mening zijn dat je compositie maar in beperkte mate kunt leren en ik ben daar één van. Je moet een bepaald gevoel hebben voor compositie. Voor vormen, kleuren en verhoudingen. Wanneer is je voorgrond onderwerp te klein? Wanneer is het te groot in verhouding met de rest van je compositie? Dat kun je niet leren. Dat moet je voelen.
Natuurlijk zijn er de regels rond compositie en dat is voor iedere fotograaf de basis. Het is niet alleen belangrijk om deze regels te kennen en ze toe te passen, maar begrijp ze ook. Begrijp waarom we de horizon liever niet in het midden hebben, waarom we lijnen het beste van linksonder naar rechtsboven kunnen laten lopen en waarom we diepte in een foto willen. Als je de redenen daarachter begrijpt, zijn het geen regels meer maar wordt het logica. Logica die het vervolgens ook gemakkelijker maakt om keuzes te maken omtrent je compositie. Stel jezelf de volgende vragen. Wat is het meest krachtige aan mijn composities wat heeft geen functie? Wat laat ik weg?
Over licht
Natuurlijk licht komt in een veelfout van gedaanten. Het is het belangrijkste ingrediënt voor een goede landschapsfoto. Licht kan het meest spectaculaire landschap tot iets saais terugbrengen en van het meest saaie landschap iets spectaculairs maken. Licht ‘lezen’ is iets waar we ons continu mee bezig houden. Dat begint het herkennen van het licht. Van welk soort licht is er sprake? Strijklicht, tegenlicht, hard wit licht? Licht lezen betekent licht kunnen gebruiken. Ook hier speelt ervaring weer een belangrijke rol. Voor een niet-fotograaf is natuurlijk licht misschien een gegeven. Maar een landschapsfotograaf is er constant mee bezig. Laat licht bepalen of je de foto maakt of niet.
Wees je bewust van de kleurveranderingen van het licht, de effecten op schaduwen en lichte partijen in je foto. Laat het licht bepalen wat je doet. Handel ernaar. Kleine nuances in het licht kunnen van een goede foto ineens een top foto maken. Reageer te laat en je hebt het moment gemist. Deze kleine veranderingen in het licht hebben dus ook grote gevolgen voor alles wat je doet. Het beïnvloedt continu je techniek, het dwingt je om een ander standpunt aan te nemen en laat je met een hele andere foto naar huis gaan dan je gedacht had.
Dat je bij de ene foto een bepaalde techniek gebruikt, wil niet zeggen dat het bij je volgende foto ook werkt. Is het licht anders? Dan is je techniek ook anders. Licht bepaalt ook wanneer je op pad gaat. We weten allemaal dat voor een ambitieuze landschapsfotograaf deze momenten zich afspelen aan het begin of het einde van de dag.
Een bevroren IJsselmeer doet bijna denken aan arctische gebieden. Tegenwoordig een on-Nederlands schouwspel.
Gevoel voor verhoudingen
‘Zien’ is vaak een gevolg van een goed gevoel hebben voor compositie en verhoudingen. Vanwege dat goede gevoel voor compositie en verhoudingen ‘herken’ je beter de goede landschapsfoto in het landschap. Mocht je dit gevoel niet hebben, dan zit er maar één ding op. Veel fotograferen en analyseren. Maak van één locatie zoveel mogelijk verschillende composities en leer daarvan. Wat werkt wel en wat niet en waarom? Bekijk ook veel foto’s van bekende landschapsfotografen. Ze zijn niet voor niets bekend geworden. Blijkbaar doen ze iets goed. Wat maakt hun foto’s zo bijzonder? Wat maakt hun composities zo sterk? Hoe plaatsen ze de elementen in hun foto? Je leert er niet alleen van maar je doet zo ook inspiratie en ideeën op voor je eigen foto’s. Daarnaast zijn er nog een paar belangrijke punten als het gaat om composities en ‘zien’:
Het belangrijk dat je als landschapsfotograaf niet naar het landschap kijkt, maar let op de elementen in het landschap die jij nodig hebt om een goede landschapsfoto te componeren. Realiseer je dat een mooi landschap niet altijd een mooie landschapsfoto oplevert. Jij als gevorderde landschapsfotograaf weet dat je meer dan een mooi landschap nodig hebt om er iets van te maken. Maar je weet ook dat een misschien minder imposant landschap waar je wel de juiste elementen hebt, een prachtige landschapsfoto op kan leveren, als je het juiste licht hebt. Bepaal je locatie en compositie dus niet puur op wat je mooi vindt!
Probeer het landschap te zien zoals je camera het vastlegt. Dat helpt je bij het ‘zien’ van de foto, maar het voorkomt ook vergissingen. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van een groothoeklens. Iedere groothoeklens heeft een verkleiningsfactor. Kijkend door een groothoeklens lijken onderwerpen veel verder weg dan ze in werkelijkheid zijn. Dit heeft twee effecten.
Als eerste zijn storende elementen aan de horizon ineens niet storend meer omdat ze zo klein zijn geworden dat ze nauwelijks nog opvallen in je foto. Ik kom veel fotografen tegen die interessante locaties links laten liggen vanwege horizon vervuiling. Niet nodig!
Ten tweede lijkt vanwege de verkleiningsfactor je voorgrond onderwerp ook verder weg in je foto. Dit gaat ten koste van je diepte. Je zult dus veel dichter op je voorgrond onderwerp moeten zitten om diepte te creëren in je foto. Afstanden van 30 tot 40 cm zijn voor mij geen uitzondering.
Het strand bij Workum in Friesland met een mooie zonsondergang boven het IJsselmeer
Over passie en gedrevenheid van een landschapsfotograaf
Landschapsfotografie is vaak meer een levensstijl dan een hobby. Het licht stelt ons continu op de proef, frustreert ons en maakt ons af en toe wanhopig. Hoe ver ga je? Zet jij de wekker zo vervelend vroeg omdat je die zonsopkomst mee wilt maken? Ga je vaak weer terug naar die ene locatie? Net zolang totdat het licht en de omstandigheden zo zijn, zoals jij ze wilt hebben? Die nooit ophoudende zoektocht naar het mooiste licht en dus die mooie foto kost enorm veel tijd en wil je die tijd erin stoppen? Hoe groot is je passie?
De echt bijzondere landschapsfoto’s komen maar gedeeltelijk tot stand door ‘zien’, een goede voorbereiding of techniek. Het is de gedrevenheid van de fotograaf die het verschil maakt. De passie. Passie voor licht. Als jij ergens naast je statief naar een bijzonder landschap staat te staren, wat gebeurt er dan met je? Wat voel je dan en kun je dat in je foto leggen? Die vraag is voor ieder persoonlijk en kan ik niet voor je beantwoorden. Uit eigen ervaring weet ik dat dat wel het verschil maakt. Een behoorlijk groot verschil. Als er een emotionele connectie is tussen jou en datgene wat je fotografeert, dan zal dat je foto beïnvloeden. Welke connectie heb jij? Denk daar eens over na.
En nu die ene foto
Je beschikt over het juiste materiaal en je kunt er mee omgaan. De techniek beheer je, weet wat belangrijk is bij het maken van een goede compositie en je kijkt als een landschapsfotograaf. Je hebt een idee en een locatie gevonden, bent er van tevoren geweest en alles klopt. Hier kan het. Nu zit je ‘s avonds achter je computer en bekijkt de weersvoorspellingen. Morgen gaat het gebeuren. Om half negen komt de zon op dus wil je er om half acht zijn. Je wekker is gezet, in je hoofd maalt het van de foto’s.
Het is nog donker als je de volgende ochtend op de locatie komt. Langzaam wordt het licht in het oosten. Je bent er klaar voor en maakt je eerste testopnames. Dan gaat het van start. Je gevoel neemt het over. Je maakt verschillende belichtingen en anticipeert op het licht. Het is een spel tussen jou en de elementen. Continu veranderd het licht en jij verandert mee.
Niks geluk!
En dan is het zover. Dat ene moment. Het licht valt perfect op die perfecte compositie. Je belichting is spot-on. Alles komt samen. En je weet het. Dit was het moment. En je hebt hem. Er valt een rust over je heen. Alles wat je nu nog maakt kan niet meer tippen aan dat ene moment. Je gaat nog even door, tegen beter weten in. Genietend van alles om je heen. Momenten om nooit te vergeten. Pure emotie. Hoe? Je had een idee, hebt je voorbereid, was op het goede moment op de goede plek en je hebt de juiste dingen gedaan. Niks geluk. Ja, de weersomstandigheden bepalen uiteindelijk of het ook gaat gebeuren. Maar als het gebeurt ben jij er! Dat is het verschil.
Leave a reply