Fotograferen van bliksem – een praktische gids

Bliksem is één van de mooiste en spectaculairste natuurverschijnselen. Een prachtig lichtspektakel dat gepaard gaat met veel lawaai en die van de nacht even dag kan maken. Een flinke onweersbui boezemt bij veel mensen nogal wat angst in, niet geheel onterecht. Onweer is gevaarlijk en kan voor aanzienlijke schade en ellende zorgen. Bliksem werkt op mij als een magneet. Ik voel me een beetje een ‘storm chaser’ en kan er uren naar kijken. Het zien van bliksem doet me beseffen dat we niet overal de regie over hebben. Het laat je voor een moment de grootsheid en kracht van de natuur beleven. Het zorgt voor een behoorlijk dosis adrenaline.

Bliksem fotograferen is voor iedere fotograaf een uitdaging. Al is het maar omdat er nogal wat onzekerheden bij komen kijken. Gaat het überhaupt onweren? Begint het al te regenen voordat de onweersbui dichtbij genoeg is om er foto’s van te maken? Kun je een goede locatie vinden in het pad van de onweersbui? Hoe frequent zijn de bliksemontladingen? Verschillende weersgerelateerde zaken kunnen van invloed zijn op het fotograferen van bliksem en hoe geslaagd jouw bliksemfoto’s worden. Toch kun je de kans op een geslaagde bliksemfoto zelf vergroten. Ik vertel je hoe.

Veiligheid

Laten we het eerst hebben over de gevaren. Bliksem fotograferen is gevaarlijk. Punt. Geen enkele foto is het nemen van onverantwoorde risico’s waard. Verdiep je vooraf in wat je moet doen als je toch in een gevaarlijke situatie terecht komt. Op internet vind je tal van goede uitleggen wat je moet doen in het geval dat. Maar het belangrijkste is natuurlijk om ervoor te zorgen dat je niet in een dusdanige situatie terecht komt. Ik kies altijd voor een locatie waarbij ik mijn auto op een paar meter afstand kan parkeren. Mocht ik dan toch verrast worden in het veld, dan zit ik binnen een paar seconden in mijn veilige auto. Trek er nooit lopend of fietsend op uit om bliksem te fotograferen. Hou altijd een veilige ‘buffer’ afstand tot de naderende onweersbui. Heb je er geen goed gevoel bij? Pak dan je spullen in en vertrek. Nogmaals, je hebt niets aan een spectaculaire foto van bliksem als je deze achteraf niet zelf kunt bekijken…

Strike Seven – Leegkerk, Nederland – Canon EOS 5Dsr  + Canon EF 16-35mm f/4 L IS at 20mm, f/11, iso200, 30 sec. exposure.

Voorbereiding

Ook dit type fotografie vraagt om voorbereiding. Het belangrijkste is natuurlijk het goed volgen van de weersvoorspellingen. Radarbeelden van bewolking, neerslag, windrichting en het van uur tot uur volgen van de voorspellingen zijn cruciaal om te zorgen dat je op het juiste moment op de juiste plaats bent. Onweersbuien komen niet als een verrassing. Meteorologische instituten houden onweerssystemen nauwlettend in de gaten en waarschuwen ruim van tevoren.

De juiste locatie is van groot belang. Bedenk dat je ook bij het fotografen van bliksem een landschapsfoto aan het maken bent. Kies een locatie die geschikt is voor het maken van een landschapsfoto. Een interessant voorgrondonderwerp, een inlopende lijn en een goede vlakverdeling zijn de ingrediënten om tot een uitgebalanceerde compositie te komen. Vaak zie je foto’s van bliksem die vanuit een huis genomen zijn of waarbij alleen de lucht zichtbaar is. Hoewel deze met de beste bedoeling gemaakt zijn, het zijn vaak vlakke en onsamenhangende foto’s. Zorg dus dat je bij het fotograferen van bliksem ook aandacht besteed aan een goede compositie. Je wordt dan beloond met een foto die niet alleen erg spectaculair is, maar ook nog eens goed in elkaar steekt.

Het helpt uiteraard om je eigen omgeving goed te kennen vanuit een fotografische context. Hoe meer geschikte locaties je kent, hoe groter de kans dat één van die locaties precies in het pad van een naderende onweersbui ligt. De keuze waar je naar toe gaat is dan snel gemaakt en daarmee wordt de kans op een geslaagde foto aanzienlijk groter.

Materiaalkeuze

Uiteraard heb je een statief en een draadontspanner of afstandsbediening nodig. Je lenskeuze zal hoofdzakelijk afhangen van je gekozen locatie en compositie. Ik geef vaak de voorkeur aan een groothoeklens. Ideaal om in je compositie gebruik te maken van een duidelijke inlopende lijn of voorgrondonderwerp. Maar ook om meer lucht in je compositie mee te nemen. Hierdoor ben je vaak beter in staat om het massieve en magistrale van een onweersbui vast te leggen. Dat geeft meer dramatiek aan je foto. Je kunt ook een telelens gebruiken. Dat is vooral handig als je genoodzaakt bent meer afstand tot de onweersbui te houden. Besef wel dat het fotografen van bliksem met een dergelijke lens meer leidt tot foto’s met minder diepte.

Lightning Strikes – Leegkerk, Nederland – Canon EOS 5D Mark III  + Canon EF 16-35mm f/2.8 L II at 16mm, f/8, iso800, 30 sec. exposure.

Zo ga je te werk

Er zijn verschillende manieren om bliksem te fotografen. De manier die jij hanteert hangt natuurlijk sterk af van het tijdstip en het type foto die je wilt maken. Ik fotografeer onweer het liefst na zonsondergang en werk als volgt:

• Zet de camera in de ‘Bulb’-stand. Dit is cruciaal aangezien jij wilt bepalen wanneer je wilt beginnen met belichten maar ook wanneer je ermee wilt stoppen.
• Een diafragma rond f/8-f/11 is een goed vertrekpunt. Het geeft voldoende scherpte-diepte, zeker als je meer diepte in je foto wilt.
• Focus op je voorgrond of hyper focal punt. Dat kan handmatig of met behulp van je autofocus. Ik gebruik normaal gesproken nooit de autofocus maar zeker in donkere omstandigheden kan het een voordeel zijn. Is scherpstellen lastig, gebruik dan een zaklantaarn om je voorgrond op te lichten.
• Gebruik een zo laag mogelijke iso waarde, afhankelijk van hoeveel omgevingslicht er is (houd rekening met verlichte gebouwen of straatverlichting).
• Een sluitertijd van 20 tot 30 seconden is een prima uitgangspunt.
• Sta je op een donkere plek, gebruik dan een sterke zaklantaarn of een andere lichtbron om je voorgrond op te lichten. Hiervoor kun je een gewone ‘light painting’ techniek gebruiken. Hiermee voorkom je dat je een te donkere, functieloze voorgrond vastlegt.
• Begin met belichten.
• Zodra er een bliksemflits ontstaat, sluit je je sluiter weer. Dat kan dus ook al na 10 of 20 seconden. Ben je ruim 30 seconden aan het belichten en is er nog steeds geen bliksemflits verschenen, begin dan opnieuw. Dit herhaal je zo vaak als nodig is. Ik noem het ook wel ‘hit-and-miss’. Het leidt wel tot een reeks zwarte foto’s voordat er uiteindelijk een foto tussen zit waarop de bliksem te zien is.

Alle foto’s die je hier van bliksem ziet, zijn door ‘hit-and-miss’ tot stand gekomen. Het is een simpele maar effectieve techniek. Belangrijk is dat je voordat het spektakel begint, een paar testopnames kunt maken. Zo kun je je instellingen verder verfijnen en beste instellingen gebruiken voor het moment surprême. ISO 400 in plaats van ISO 100 kan het verschil maken tussen een perfect belichte voorgrond of een te donkere voorgrond. Experimenteer dus.

Naast deze techniek zijn er natuurlijk nog veel andere manieren om bliksem vast te leggen. Een alternatief is het gebruik maken van gespecialiseerde ‘lightning-triggers’ die automatisch een foto maken zodra er een bliksemflits verschijnt.

Welke techniek je ook gebruikt, bliksem fotograferen is en blijft een spektakel die het bloed sneller doet stromen. Probeer het eens, maar doe het wel verstandig!

A Storm is coming – Leegkerk, Nederland – Canon EOS 5D Mark III  + Canon EF 16-35mm f/2.8 L II at 16mm, f/8, iso800, 30 sec. exposure.