Bas Meelker is een toonaangevend landschapsfotograaf, schrijver, geëngageerd spreker en geeft workshops. Bas werkt als landschapsfotograaf voor verschillende gerenommeerde nationale en internationale klanten. In zijn stijl van fotograferen weerklinkt zijn passie voor de natuur en de landschappen om ons heen. Zijn werk wordt internationaal geroemd om zijn dramatische impact, met een combinatie van intense kleuren en composities .
Hyperfocale afstand, een veel gehoorde term in de landschapsfotografie. Ik gebruik het net zoals veel andere landschapsfotografen vaak bij het scherpstellen van mijn landschapsfoto’s. Maar wat is het precies en hoe en waarom gebruik je het in het veld?
DE HYPERFOCALE AFSTAND IS EEN SCHERPSTELAFSTAND BIJ EEN GEGEVEN BRANDPUNTSAFSTAND EN DIAFRAGMA, WAARBIJ DE GROOTST MOGELIJKE SCHERPTE-DIEPTE BEREIKT WORDT. INDIEN DE LENS OP DEZE AFSTAND WORDT GEFOCUST ZULLEN ALLE ONDERWERPEN VANAF DE HELFT VAN DEZE AFSTAND TOT ONEINDIG SCHERP WORDEN WEERGEGEVEN.
Hyperfocale afstand
De hyperfocale afstand is van verschillende factoren afhankelijk, maar de belangrijkste en meest gebruikte zijn de brandpuntsafstand van de lens, het gebruikte diafragma en de gebruikte sensor (full-frame of APS-C/H). Onderstaande tabellen geven de verschillende hyperfocale afstanden weer bij de meest gebruikte brandpuntsafstanden en diafragma’s in de landschapsfotografie.
Hyperfocal distance full frame camera’sHyperfocal distance APS-C camera’s
Bij tabel 2 staat aangegeven dat de hyperfocale afstanden van APS-C camera’s met een 1.5 cropfactor (bv. Nikon, Sony) en een 1.6 cropfactor (bv. Canon) identiek zijn. Dit is natuurlijk niet het geval, maar de verschillen zijn zo klein dat het in de praktijk geen effect zal hebben en daarom zijn ze samengevoegd in één tabel. Aangezien bij APS-C camera’s i.v.m. de cropfactor vaak super-groothoek lenzen gebruikt worden zijn hier ook de hyperfocale afstanden van 10mm, 12mm en 14mm toegevoegd.
Foto van een bloemenweide in het Groninger land – Bas Meelker Landschapsfotografie
Waarom gebruik je het?
Zoals de definitie al aangeeft kun je door scherp te stellen op de hyperfocale afstand een maximale scherptediepte bereiken. Hoe meer diepte je in je landschapsfoto aanbrengt, hoe belangrijker dit wordt. Je wilt immers je voorgrond onderwerp scherp weergeven, maar ook alles op de achtergrond in je foto. Hoe groter de scherptediepte, hoe meer details in je foto scherp worden weergegeven. Een ruwe regel die in de praktijk vaak gebruikt wordt is de 1/3-2/3 regel. De scherptediepte begint vaak 1/3 voor het scherpstelpunt en eindigt 2/3 achter het scherpstelpunt. Maar dit is wel een erg ruwe regel en in de praktijk lang niet altijd betrouwbaar. Scherp stellen op de hyperfocale afstand is de meest accurate manier om voor een maximale scherptediepte te zorgen.
Een landelijk landschap bij Aduarderzijl in Groningen
Hoe gebruik je de hyperfocale afstand?
Gebruik maken van de hyperfocale afstand is relatief simpel. Alles wat je nodig hebt is de juiste tabel en je moet afstanden een beetje in kunnen schatten.
Voorbeeld:
We maken een landschapsfoto met een full frame camera en we gebruiken de lens op een brandpuntsafstand van 20mm met een diafragma van f11. In tabel 1 kunnen we dan aflezen dat de hyperfocale afstand bij f11 op 20mm 1,2 meter bedraagt. Dat betekent dus dat als we scherp stellen op een afstand van 1,2 meter gemeten vanaf onze lens, dat alles vanaf 0,6 meter (de helft van 1,2 meter) tot aan oneindig scherp wordt weergegeven.
Meet ik dat met een meetlat? Nee, dat doe je uiteraard op zicht door de afstand in te schatten. Ik kies bij het scherp stellen een punt uit dat ruwweg 1,2 meter bij mij verwijderd is. Het enige waar ik rekening mee moet houden is dat mijn voorgrond onderwerp zich dus ook bevindt binnen die scherptediepte afstand. Mijn scherptediepte begint immers op 0,6 meter afstand van mijn lens. Bevindt het voorgrond onderwerp zich bijvoorbeeld op 0,4 meter afstand, dan zal het niet scherp worden weergegeven en zal ik dus mijn positie tot het voorgrond onderwerp moeten aanpassen.
Als ik ga fotograferen heb ik dus altijd een tabel met hyperfocale afstanden mee. Deze zit standaard in mijn fototas. Ik heb hem verkleind en geplastificeerd. Ideaal. Maar tegenwoordig heb je ook andere hulpmiddelen. Voor verschillende smartphones zijn apps verkrijgbaar die het exact voor je uit kunnen rekenen.
Tot slot
Tot slot nog even dit. Gebruik maken van de hyperfocale afstand garandeert natuurlijk nog geen scherpe foto. Een goed statief, de juiste techniek en gebruik maken van zaken als een draadontspanner en het opklappen van je spiegel spelen allemaal een belangrijke rol bij het maken van een scherpe landschapsfoto. Daarnaast zijn er natuurlijk ook situaties waarbij het gebruik maken van de hyperfocale afstand bij het scherpstellen maar een beperkt effect heeft. Denk aan situaties waarbij er sprake is van mist, een heiige atmosfeer, stof, etc. Ondanks dat je hier misschien gebruik maakt van het scherpstellen op de hyperfocale afstand, zal je scherpte-diepte beperkt zijn. Simpelweg omdat er optisch gezien geen scherpte in het landschap aanwezig is.
Gekke vraag misschien maar wanneer je een foto maakt en je toestel staat op een statief en er is geen punt op 1,5m om op scherp te stellen.. wat dan? Hou je dan je statief voorover richting het gras om scherp te stellen op een grasspriet?
Hallo Peter, geen gekke vraag. In de praktijk zul je daar echter niet tegenaan lopen. Want als er geen punt is om op scherp te stellen in je voorgrond, zal je voorgrond waarschijnlijk niet belangrijk zijn m.b.t. je scherpte diepte. Dan zul je dus je scherpte diepte ‘verder weg’ in je compositie laten beginnen en heb je deze techniek niet echt nodig. Mocht het toch voorkomen, dan kun je altijd nog je afstandsschaal op je lens of in je camera gebruiken (bij moderne spiegelloge camera’s) om op het juiste punt handmatig scherp te stellen.
Ik ben in het bezit van een Canon 90D met een Canon EF-S 17-55mm F2.8 en ik wil hiermee graag betere landschapsfoto’s maken maar ik kom er helaas niet uit met de hyperfocale afstand zoals hier boven beschreven. Volgens de tabel in dit artikel zou ik bij een brandpuntsafstand van 17mm en f11 mijn lens moeten scherp stellen op een hyperfocale afstand van ~1,3m. Als ik dit in stel op de focus ring (AF uit) worden mijn foto onscherp. Wanneer ik door de zoeker kijk en aan de focus ring draai tot het beeld scherp wordt kom ik uit op een hyperfocale afstand van iets meer dan 3m. Deze zelfde waarde komt er ook uit als ik de autofocus gebruik. Doe ik iets verkeerd?
3 Comments
Gekke vraag misschien maar wanneer je een foto maakt en je toestel staat op een statief en er is geen punt op 1,5m om op scherp te stellen.. wat dan? Hou je dan je statief voorover richting het gras om scherp te stellen op een grasspriet?
Hallo Peter, geen gekke vraag. In de praktijk zul je daar echter niet tegenaan lopen. Want als er geen punt is om op scherp te stellen in je voorgrond, zal je voorgrond waarschijnlijk niet belangrijk zijn m.b.t. je scherpte diepte. Dan zul je dus je scherpte diepte ‘verder weg’ in je compositie laten beginnen en heb je deze techniek niet echt nodig. Mocht het toch voorkomen, dan kun je altijd nog je afstandsschaal op je lens of in je camera gebruiken (bij moderne spiegelloge camera’s) om op het juiste punt handmatig scherp te stellen.
Ik ben in het bezit van een Canon 90D met een Canon EF-S 17-55mm F2.8 en ik wil hiermee graag betere landschapsfoto’s maken maar ik kom er helaas niet uit met de hyperfocale afstand zoals hier boven beschreven. Volgens de tabel in dit artikel zou ik bij een brandpuntsafstand van 17mm en f11 mijn lens moeten scherp stellen op een hyperfocale afstand van ~1,3m. Als ik dit in stel op de focus ring (AF uit) worden mijn foto onscherp. Wanneer ik door de zoeker kijk en aan de focus ring draai tot het beeld scherp wordt kom ik uit op een hyperfocale afstand van iets meer dan 3m. Deze zelfde waarde komt er ook uit als ik de autofocus gebruik. Doe ik iets verkeerd?